Ngokungaphansi kwemihlahlandlela eqinile yokuhlela yokuhlonza, sixhuma kuphela ezikhungweni zocwaningo lwezemfundo, imithombo yezindaba enedumela elihle, futhi, lapho zitholakala, izifundo zezokwelapha ezibuyekezwa ngontanga. Sicela uqaphele ukuthi izinombolo ezikubakaki (1, 2, njll.) ziyizixhumanisi ezichofozekayo eziya kulezi zifundo.
Ulwazi olukuma-athikili ethu aluhloselwe ukuthatha isikhundla sokuxhumana nomuntu nomuntu oqeqeshiwe wezempilo futhi ayihloselwe ukusetshenziswa njengeseluleko sezokwelapha.
Lesi sihloko sisekelwe ebufakazini besayensi, obubhalwe ochwepheshe futhi sabuyekezwa ithimba lethu labahleli eliqeqeshiwe. Sicela uqaphele ukuthi izinombolo ezikubakaki (1, 2, njll.) zimelela izixhumanisi ezichofozekayo zezifundo zezokwelapha ezibuyekezwe ngontanga.
Ithimba lethu lihlanganisa ongoti bezokudla ababhalisiwe kanye nezazi zokudla okunomsoco, othisha bezempilo abaqinisekisiwe, kanye nochwepheshe abaqinisekisiwe bamandla nezimo, abaqeqeshi bomuntu siqu kanye nochwepheshe bokuzilolonga. Umgomo wethimba lethu awukona nje kuphela ucwaningo olunzulu, kodwa futhi nokucabangela nokungakhethi.
Ulwazi olukuma-athikili ethu aluhloselwe ukuthatha isikhundla sokuxhumana nomuntu nomuntu oqeqeshiwe wezempilo futhi ayihloselwe ukusetshenziswa njengeseluleko sezokwelapha.
I-garlic inephunga elimnandi nokunambitheka okumnandi futhi isetshenziswa cishe kuzo zonke izitsha emhlabeni jikelele. Uma iluhlaza, inokunambitheka okubabayo okuqinile okufana nezakhiwo ezinamandla ngempela zikagalikhi.
Iphezulu ikakhulukazi kumakhompiyutha athile esulfure, okukholakala ukuthi abangela iphunga nokunambitheka kwawo futhi anemiphumela emihle kakhulu empilweni yomuntu.
I-Garlic ingeyesibili kuphela ku-turmeric enanini lezifundo ezisekela izinzuzo zalokhu kudla okuphezulu. Ngesikhathi sokushicilelwa kwalesi sihloko, izihloko ezingaphezu kuka-7,600 ezibuyekezwe ontanga ziye zahlola ikhono lemifino lokuvimbela nokunciphisa izifo ezihlukahlukene.
Uyazi ukuthi zonke lezi zifundo zabonisani? Ukusetshenziswa njalo kukagalikhi akusizi nje kuphela, kunganciphisa noma kusize ngisho nokuvimbela izimbangela zokufa ezine ezihamba phambili emhlabeni wonke, okuhlanganisa nesifo senhliziyo, unhlangothi, umdlavuza kanye nezifo.
I-National Cancer Institute ayincomi noma yiziphi izithasiselo zokudla zokuvimbela umdlavuza, kodwa iyaqaphela ugarliki njengenye yemifino eminingana enezici ezingase zokulwa nomdlavuza.
Le mifino kufanele idliwe yibo bonke abakhileyo emhlabeni, ngaphandle kwezimo ezimbi kakhulu, ezingavamile. Kuyabiza, kulula kakhulu ukukhula futhi kunambitheka okumangalisayo.
Funda kabanzi mayelana nezinzuzo zikagalikhi, ukusetshenziswa kwayo, ucwaningo, indlela yokukhulisa ugalikhi, nezinye izindlela zokupheka ezimnandi.
U-anyanisi isitshalo esingapheli somndeni we-amaryllidaceae (Amaryllidaceae), iqoqo lezitshalo eziqhakaza ezihlanganisa ugalikhi, amaliki, u-anyanisi, ama-shallots kanye no-anyanisi oluhlaza. Nakuba ngokuvamile isetshenziswa njengekhambi noma imifino, i-garlic ibhekwa njengemifino. Ngokungafani neminye imifino, yengezwa esitsheni kanye nezinye izithako kunokuba iphekwe yona yodwa.
I-garlic ikhula njengama-bulb ngaphansi kwenhlabathi. Lesi sibani sinamahlumela amade aluhlaza aphuma phezulu nezimpande ezishona phansi.
I-garlic itholakala e-Asia Ephakathi kodwa ikhula endle e-Italy naseningizimu yeFrance. Ama-bulb esitshalo yilokho sonke esiwazi njengemifino.
Ayini ama-clove kagalikhi? Izigaxa zikagalikhi zimbozwe izingqimba eziningana zesikhumba esingadliwayo sephepha, okuthi lapho sihlutshiwe, siveze izigaxa ezincane ezidliwayo ezingaba ngu-20 ezibizwa ngokuthi ama-clove.
Uma sikhuluma ngezinhlobo eziningi zikagalikhi, bewazi ukuthi kunezinhlobo ezingaphezu kuka-600 zalesi sitshalo? Ngokuvamile, kunezinhlobo ezimbili ezincane eziyinhloko: i-sativum (intamo ethambile) kanye ne-ophioscorodon (inentamo eqinile).
Iziqu zalezi zinhlobo zezitshalo zihlukile: Iziqu zentamo ethambile zihlanganisa amaqabunga ahlala ethambile, kuyilapho iziqu zentamo eqinile ziqinile. Izimbali zikagalikhi zivela ku-petioles futhi zingangezwa ekuphekeni ukwengeza ukunambitheka okuthambile, okumnandi noma okubabayo.
I-Garlic Nutrition Facts Iqukethe izakhi ezibalulekile ezingenakubalwa-ama-flavonoid, ama-oligosaccharides, ama-amino acid, i-allicin, namazinga aphezulu esulfure (uma sibala ezimbalwa). Ukusetshenziswa njalo kwalesi sitshalo kufakazelwe ukuthi kunikeza izinzuzo zezempilo ezimangalisayo.
I-garlic eluhlaza nayo iqukethe cishe u-0.1% wamafutha abalulekile, izingxenye zawo eziyinhloko i-allylpropyl disulfide, i-diallyl disulfide ne-diallyl trisulfide.
I-garlic eluhlaza ijwayele ukukalwa ngama-clove futhi isetshenziselwa izinjongo zokupheka nezokwelashwa. I-clove ngayinye igcwele izithako ezinempilo.
Lezi ezinye zezakhi ezibalulekile ezitholakala kule mifino. Futhi iqukethe i-alliin ne-allicin, izinhlanganisela zesulfure ezikhuthaza impilo. Izinzuzo ze-allicin zisekelwe kahle ocwaningweni.
Ososayensi banesithakazelo emandleni alezi zinhlanganisela zesibabule ezikhishwe emifino ukuvimbela nokwelapha izifo ezingapheli nezibulalayo ezifana nomdlavuza nesifo senhliziyo, kanye nezinye izinzuzo zikagalikhi.
Njengoba uzobona maduzane, izinzuzo ze-garlic eluhlaza ziningi. Ingasetshenziswa njengendlela ephumelelayo yemithi ye-botanical ngezindlela ezihlukahlukene, kuhlanganise nalezi ezilandelayo.
Ngokusho kweCenters for Disease Control and Prevention, isifo senhliziyo singumbulali ohamba phambili e-United States, silandelwa umdlavuza. Le mifino yaziwa kabanzi njenge-ejenti yokuvimbela kanye neyokwelapha izifo eziningi zenhliziyo nemithambo yegazi, okuhlanganisa i-atherosclerosis, i-hyperlipidemia, i-thrombosis, umfutho wegazi ophakeme nesifo sikashukela.
Ukubuyekezwa kwesayensi kwezifundo zokuhlola nezomtholampilo ngezinzuzo zikagalikhi kwathola ukuthi, ukusetshenziswa kwalesi sitshalo kunemiphumela ebalulekile ye-cardioprotective kokubili izilwane kanye nabantu.
Mhlawumbe isici esimangalisa kakhulu ukuthi kuye kwaboniswa ukusiza ukuguqula isifo senhliziyo ezigabeni zayo zokuqala ngokususa ukwakheka koqweqwe emithanjeni.
Ucwaningo lwango-2016 olungahleliwe, oluyizimpumputhe oluphindwe kabili olushicilelwe ku-Journal of Nutrition lubandakanya iziguli ezingama-55 ezineminyaka engama-40 kuye kwengama-75 ezatholakala zine-metabolic syndrome. Imiphumela yocwaningo ibonisa ukuthi ukukhishwa kukagalikhi osekhulile kuyasebenza ekwehliseni uqweqwe loqwembe emithanjeni yenhliziyo (imithambo ehambisa igazi enhliziyweni) kubantu abane-metabolic syndrome.
Lolu cwaningo luphinde lubonise izinzuzo zalesi sengezo ekunciphiseni ukuqoqwa koqweqwe oluthambile nokuvimbela ukwakheka kwe-plaque entsha emithanjeni, okungaholela ekuguleni kwenhliziyo. Siqede izifundo ezine ezingahleliwe, ezisiholela esiphethweni sokuthi ukukhishwa kukagalikhi osekhulile kungase kusize ukubambezela ukuqhubeka kwe-atherosclerosis futhi kuhlehlise izigaba zokuqala zesifo senhliziyo nemithambo yegazi.
Ngokusho kokubuyekezwa okushicilelwe kumagazini iCancer Prevention Research, imifino ye-allium, ikakhulukazi u-garlic no-anyanisi, kanye nezinhlanganisela zesulfure ze-bioactive eziqukethe kukholakala ukuthi zinethonya kuzo zonke izigaba zokukhula komdlavuza futhi zithonya izinqubo eziningi zezinto eziphilayo ezishintsha ingozi yomdlavuza.
Ucwaningo oluningana olusekelwe kubantu luye lwabonisa ukuhlobana phakathi kokwenyuka kukagalikhi kanye nengozi encishisiwe yezinhlobo ezithile zomdlavuza, okuhlanganisa isisu, ikholoni, umphimbo, umdlavuza wamabele kanye nomdlavuza wamabele.
Uma kukhulunywa ngokuthi ukudla le mifino kungawuvikela kanjani umdlavuza, iNational Cancer Institute iyachaza:
… Imiphumela yokuvikela kagalikhi ingase ibe ngenxa yezakhiwo zayo zokulwa namagciwane noma ikhono layo lokuvimbela ukwakheka kwama-carcinogens, ukuvimbela ukusebenza kwama-carcinogens, ukuthuthukisa ukulungiswa kwe-DNA, ukunciphisa ukwanda kwamangqamuzana, noma ukubangela ukufa kwamangqamuzana.
Ucwaningo lwaseFrance lweziguli zomdlavuza webele we-345 lwathola ukuthi ukwanda kokudla kukagalikhi, u-anyanisi kanye ne-fiber kuhlotshaniswa nokunciphisa ngokwezibalo ingozi yomdlavuza webele.
Omunye umdlavuza ohlomula ngokudla imifino umdlavuza wama-pancreas, okungenye yezinhlobo zomdlavuza ezibulala kakhulu. Izindaba ezinhle ukuthi ucwaningo lwesayensi lubonisa ukuthi ukwandisa ukudla kwakho ugalikhi kunganciphisa ingozi yokuba nomdlavuza we-pancreatic.
Ucwaningo olusekelwe kubantu eSan Francisco Bay Area luthole ukuthi abantu abadla u-garlic no-anyanisi babe nengozi ephansi ngo-54% yokuba nomdlavuza we-pancreatic uma kuqhathaniswa nalabo abadla u-garlic omncane. Ucwaningo luphinde luphakamise ukuthi ukwandisa ukudla kwakho konke kwezithelo nemifino kungavikela kumdlavuza we-pancreatic.
Le mifino ethandwayo futhi inesithembiso ekwelapheni umdlavuza. Izithako zayo ze-organosulfur, ezihlanganisa i-DATS, i-DADS, i-ajoene, ne-S-allylmercaptocysteine, zitholwe zenza ukuba kuboshwe umjikelezo wamaseli lapho zengezwa kumaseli omdlavuza ku-in vitro experiments.
Ukwengeza, lezi zinhlanganisela zesibabule zitholwe zenza i-apoptosis (i-programmed cell death) lapho ingezwe emigqeni yamaseli omdlavuza akhule ngokwesiko. Ukuphathwa ngomlomo kokukhishwa kwe-liquid kagalikhi kanye ne-S-allylcysteine (SAC) kubikwe ukuthi kwenyusa ukufa kwamangqamuzana omdlavuza kumamodeli ezilwane zomdlavuza womlomo.
Sekukonke, le mifino ibonisa ngokucacile amandla angempela njengokudla okulwa nomdlavuza futhi akufanele kunganakwa noma kuthathwe kancane.
Iqiniso elithakazelisayo liwukuthi lesi simila esivamile sisiza ukulawula umfutho wegazi ophakeme. Olunye ucwaningo lwahlola ukusebenza kwe-garlic ekhishwe asebekhulile njengendlela yokwelapha ehambisanayo kubantu asebevele bephuza imithi ye-antihypertensive kodwa umfutho wegazi wabo ophezulu wawungalawulwa.
Ucwaningo, olushicilelwe kumagazini wesayensi i-Maturitas, lubandakanya abantu abangu-50 abanomfutho wegazi "ongalawuleki". Ucwaningo luye lwabonisa ukuthi ukuthatha ama-capsules amane we-garlic extract (960 mg) nsuku zonke izinyanga ezintathu kunganciphisa ukucindezeleka kwegazi ngesilinganiso samaphuzu angu-10.
Olunye ucwaningo olwanyatheliswa ngo-2014 lwathola ukuthi imifino "inamandla okwehlisa umfutho wegazi ezigulini ezinomfutho wegazi ophezulu, okufana nemithi evamile yomfutho wegazi."
Lolu cwaningo luphinde luchaze ukuthi ama-polysulfides asemifino asiza ukuvula noma ukunweba imithambo yegazi, ngaleyo ndlela ehlise umfutho wegazi.
Ukuhlola kubonise ukuthi ugalikhi (noma izinhlanganisela ezithile ezitholakala emifino, njenge-allicin) zingasebenza kakhulu ekubulaleni amagciwane angenakubalwa abangela ezinye zezifo ezivame kakhulu nezingavamile, kuhlanganise nomkhuhlane ovamile. Lokhu kungasiza ngempela ukuvimbela imikhuhlane nezinye izifo.
Kolunye ucwaningo, abantu bathatha izithasiselo zikagalikhi noma i-placebo amasonto ayi-12 phakathi nenkathi ebandayo (November kuya kuFebruwari). Abantu abadle le mifino babengenwa umkhuhlane kancane, futhi uma beke bagula, babelulama ngokushesha kuneqembu elithatha i-placebo.
Iqembu le-placebo nalo lalingase libe nomkhuhlane ongaphezu kowodwa phakathi nesikhathi sokwelashwa samasonto ayi-12.
Ucwaningo luxhumanisa ikhono lale mifino lokuvimbela imikhuhlane nesithako sayo esiyinhloko se-bioactive, i-allicin. I-antibacterial, i-antiviral kanye ne-antifungal properties ingasiza ekudambiseni umkhuhlane nezinye izifo.
I-Allicin kukholakala ukuthi idlala indima ebalulekile emakhonweni e-antibacterial ale mifino.
Uhlolo lomtholampilo luhlola umkhuba inhlolovo ekhombisa ukuthi iya ngokuya iduma eTurkey: ukusebenzisa ugaliki ukwelapha impandla. Abacwaningi baseMazandaran University of Medical Sciences yase-Iran bahlole ukusebenza kokufakwa kukagalikhi ekhanda kabili ngosuku izinyanga ezintathu kubantu abathatha i-corticosteroids ukwelapha ukuqothuka kwezinwele.
I-Alopecia yisifo sesikhumba esivamile sokuzivikela komzimba esidala ukuqothuka kwezinwele ekhanda, ebusweni, futhi ngezinye izikhathi kwezinye izingxenye zomzimba. Zikhona izindlela zokwelapha ezihlukene, kodwa awekho.
Isikhathi sokuthumela: May-06-2024